sante
Selon done tou nèf ki parèt nan yon rapò ajans Nasyonzini yo 23 fevriye 2023 a, chak 2 minit, yon fanm mouri pandan gwosès li oswa akouchman. Rapò sa ki gen pou tit “Tandans nan mòtalite matènèl” fè wè gwo pwoblèm nan laswenyay pou fanm nan dènye ane sa yo, kòm kwa manman k ap mouri pandan akouchman yo ogmante oswa rete estab nan prèske tout rejyon nan monn lan.
Doktè Tedros Adhanom Ghebreyesus, direktè jeneral Òganizasyon Mondyal Lasante, te di: "Gwosès la ta dwe yon tan gwo lespwa ak yon bon eksperyans pou tout fanm, li toujou rete yon eksperyans danjere anpil pou plizyè milyon moun atravè monn lan ki pa rive jwenn bon jan kalite swen sante nan respè kòm sa dwa." "Nouvo estatistik sa yo montre nesesite prese prese pou chak fanm ak tifi jwenn sèvis sante ki enpòtan pou yo anvan, pandan ak apre akouchman, epi egzèse totalman dwa repwodiktif yo".
Rapò a, ki swiv mòtalite matènèl nan nivo nasyonal, rejyonal ak nan monn lan ant 2000 ak 2020, montre te gen 287,000 lanmò matènèl atravè monn lan nan lane 2020. Sa montre sèlman yon ti diminisyon soti nan 309,000 nan lane 2016 lè Objektif Devlopman Dirab yo (ODD) antre an aplikasyon.
Sou 2 pami 8 rejyon nan Nasyonzini - Ewòp ak Amerik di Nò, ak Amerik Latin ak Karayib la - to mòtalite matènèl la ogmante sòti nan lane 2016 ak lane 2020, 17% ak 15% plis youn lòt. Yon lòt kote, pousantaj la rete estab. Sepandan, rapò a fè remake gen pwogrè ki posib. Pa egzanp, gen 2 rejyon - Ostrali ak Nouvèl Zeland, epitou Azi Santral ak Sid – ki te fè eksperyans yon bès enpòtan (35% ak 16% youn lòt) nan to mòtalite matènèl pandan menm peryòd la, menm jan ak 31 peyi atravè monn lan.
"Pou plizyè milyon fanmi, mirak la nan akouchman nan chanm makònen ak trajedi lanmò matènèl la", selon Direktris egzekitif UNICEF, Catherine Russell. “Okenn manman pa ta dwe pè pou lavi li pandan l ap pote yon ti bebe, sitou lè konesans ak zouti pou trete konplikasyon ki makònen ak akouchman egziste. Ekite nan swen sante bay chak manman, kèlkeswa moun li ye oswa kote li ye, yon chans total kapital pou yon nesans an sekirite ak yon avni nan lasante epi nan bon kondisyon ak fanmi li”.
An total, lanmò matènèl yo kontinye konsantre lajman nan pati ki pi pòv nan monn lan ak nan peyi ki anba konfli yo. Nan lane 2020, apeprè 70% nan tout lanmò matènèl yo te rive nan Afrik sub-Saharan. Nan nèf peyi ki te fè fas ak kriz imanitè grav, to mòtalite matènèl la te plis pase 2 fwa mwayèn mondyal la (551 lanmò matènèl pou chak 100,000 nesans vivan, konpare ak 223 atravè monn lan).
Juan Pablo Uribe, Direktè Global pou Sante, Nitrisyon ak Popilasyon nan Bank Mondyal, ak Direktè Etablisman Finansman Global la, te di: "Rapò sa bay yon lòt rapèl klè sou nesesite ijan pou redouble angajman nou anvè sante fanm ak adolesan yo. "Avèk aksyon imedya, ogmante envestisman nan swen sante prensipal ak sistèm sante ki pi solid, ki pi rezistan, nou ka sove lavi, amelyore sante ak byennèt, epi avanse dwa ak opòtinite pou fanm ak adolesan".
Gwo emoraji, tansyon wo, enfeksyon ki gen rapò ak gwosès, avòtman nan ensekirite ki ka rann gwosès la pi konplike (tankou VIH/SIDA ak malarya), se kòz prensipal lanmò matènèl. Nou ka batay kont tout bagay sa yo davans epi trete yo lè yo bay bon jan kalite swen lasante nan bon jan respè.
Swen sante prensipal ki santre sou kominote a kapab satisfè bezwen fanm, timoun ak adolesan epi pèmèt yo jwenn sèvis enpòtan tankou akouchman ak swen prenatal aprè akouchman an anba asistans pwofesyonèl lasante, vaksen timoun, nitrisyon ak planifikasyon familyal. Sepandan, mank finansman nan sistèm swen sante prensipal yo, mank travayè nan swen sante ki resevwa fòmasyon, ak chèn ekipman fèb pou pwodwi medikal yo se yon menas pou pwogrè rive fèt.
Apeprè yon tyè nan fanm yo pa gen menm kat nan 8 tchèkòp prenatal yo rekòmande oswa resevwa swen esansyèl aprè akouchman. Apeprè 270 milyon fanm pa gen aksè a metòd modèn planin familyal. Egzèsis kontwòl sou sante repwodiktif yo - patikilyèman desizyon sou si ak lè yo gen timoun - se yon bagay enpòtan pou pèmèt fanm yo planifye ak tabli espas nan fè pitit epi pwoteje lasante yo. Inegalite ki gen rapò ak revni, edikasyon, ras oswa etnisite ogmante plis risk pou fanm ansent majinalize yo, ki gen mwens aksè a swen matènite esansyèl men ki gen plis chans fè eksperyans pwoblèm sante pandan gwosès la.
Selon Direktris egzekitif UNFPA a, Dr Natalia Kanem, "Li pa akseptab pou anpil fanm kontinye ap mouri pandan gwosès ak akouchman. Plis pase 280,000 mò nan yon sèl lane se pa nòmal". “Nou kapab epi nou dwe fè sa pi byen lè nou envesti prese prese nan planifikasyon familyal epi konble mank 900,000 sajfanm mondyal la pou chak fanm ka jwenn swen pou sove lavi li. Nou gen zouti, konesans ak resous pou fini ak lanmò matènèl yo; sa nou bezwen kounye a se volonte politik".
Pandemi COVID-19 la ka anpeche plis pwogrè nan sante matènèl. Nou ka wè seri done aktyèl yo pral fini nan lane 2020, nou pral bezwen plis done pou montre vre enpak pandemi an sou lanmò matènèl. Sepandan, enfeksyon COVID-19 la ka ogmante risk pandan gwosès la, kidonk peyi yo ta dwe pran aksyon pou asire fanm ansent ak moun ki planifye gwosès yo jwenn vaksen COVID-19 la ak swen prenatal efikas.
John Wilmoth, Direktè Divizyon Popilasyon Depatman Afè Ekonomik ak Sosyal la, te di: “Bese mòtalite matènèl rete youn nan defi sante mondyal ki pi ijan. “Mete yon bout nan lanmò matènèl ki ka evite epi bay aksè inivèsèl a bon jan kalite swen sante matènèl mande yon sipò nasyonal ak jefò entènasyonal epitou angajman enkondisyonèl, patikilyèman pou popilasyon ki pi vilnerab yo. Se responsablite kolektif nou pou pemet chak manman, tout kote, viv byen akouchman an, pou li ak pitit li yo ka pwospere".
Rapò a montre monn lan dwe akselere pwogrè a anpil anpil pou atenn objektif mondyal la ki se diminye lanmò matènèl la, oswa riske lavi plis pase 1 milyon plis fanm rive nan lane 2030.
NB: Se yon atik UNFPA Douvanjou Web Media repibliye.
